Konstytucja szwajcarska – mieszanka demokracji i federalizmu

Pierwsza wersja szwajcarskiej konstytucji była przełomem na drodze do demokratyzacji. Dała ona kantonom większą autonomię i utorowała drogę do stworzenia jednej z największych demokracji w Europie. Daleko jej jednak było do ideału. Wywołała liczne kryzysy i nie położyła kresu niesprawiedliwości.

12 września 1848 r. sejm federalny , zgromadzenie ustawodawcze skupiające kantony szwajcarskie, uchwaliło pierwszą konstytucję federalną. Przedstawiciele kantonów sporządzili go w mniej niż 50 dni podczas swoich regularnych spotkań w restauracji w Bernie, która jest obecnie znana jako Zum Aeusseren Stand. Były to pierwsze kroki w kierunku nowoczesnego państwa.

Pierwsze wybory parlamentarne mające wyłonić przedstawicieli kantonów do obu izb – Izby Reprezentantów i Senatu – zostały rozpisane dopiero dwa dni po uchwaleniu konstytucji. Izba Reprezentantów i Senat szybko pracowały nad wyborem członków Rady Federalnej, która z kolei utworzyła rząd krajowy. Szybkość tych przedsięwzięć była jasnym przesłaniem dla świata: narodziła się nowa demokracja.

Była to trzecia próba ustanowienia nowoczesnej demokracji. Pierwsza próba została podjęta przez francuską inwazję na Szwajcarię w 1798 roku, ale po pięciu latach zakończyła się fatalnie. Druga próba miała miejsce w latach 1830-31, kiedy autonomiczne kantony chciały wprowadzić nową konstytucję federalną. Spotkała się z ogromnym oporem konserwatystów i radykałów i nigdy nie ruszyła z miejsca.

Trzecia próba zakończyła się sukcesem poprzez znalezienie właściwej równowagi między zasadami czystej demokracji a federalizmem. Stworzyła największy możliwy rynek krajowy dla wschodzących gospodarek przemysłowych i uzyskała poparcie Wielkiej Brytanii na poziomie politycznym i dyplomatycznym. Nic z tego by się nie wydarzyło, gdyby Szwajcaria nie przeszła przez wojnę domową dziesięć miesięcy przed założeniem państwa.

Ryzykowny biznes

Podczas gdy Szwajcarii udało się ustanowić demokrację, sąsiednie kraje też próbowały ale im się to nie udało. Rewolucje burżuazyjne miały miejsce w Paryżu, Monachium, Berlinie, Wiedniu, Palermo i Wenecji, ale nie zdołały ustanowić trwałego państwa demokratycznego. Ich monarchowie zawsze odzyskiwali władzę.

Skok do nowoczesnego demokratycznego świata niósł ze sobą pewne ryzyko dla Szwajcarii. Naród alpejski nie mógł samodzielnie zrezygnować z traktatu federalnego, który został przyjęty przez Kongres Wiedeński w marcu 1815 roku. To było na ustanowione i tyle.

Po tym, jak liberałowie i radykałowie zjednoczyli się, by stać się partią radykalno-liberalną, wyłonili się jako największy zwycięzca wyborów parlamentarnych w 1848 r., osiągając 70% większość w zgromadzeniu federalnym. Dało im to swobodę przydzielania miejsc w Radzie Federalnej według własnego uznania.

Kantony Berno, Zurych i Vaud otrzymały po jednym stałym miejscu, podczas gdy pozostałe cztery mandaty zostały podzielone między inne kantony. Mniejszości francuskojęzyczne i włoskojęzyczne otrzymały po jednym przedstawicielu, katolicy – ​​dwóch.

16 listopada 1848 r. siedmiu członków partii radykalno-liberalnej zostało wybranych do Rady Federalnej, co było wyraźnym sygnałem do nowego początku. Siedmiu ministrów reprezentowało różne perspektywy polityczne umiarkowanych liberałów i asertywnych radykałów, co dawało im wystarczającą suwerenność, by unieważnić stary traktat federalny. Pod koniec 1848 roku Berno stało się siedzibą rządu, dzięki czemu stało się miastem federalnym, ale nie stolicą.

Amerykański idol

Chociaż struktura rządu Szwajcarii oparta była na modelu amerykańskim, skład parlamentu i wybór Rady Federalnej były dwiema głównymi kościami niezgody w procesie demokratyzacji.

Ostatecznie zdecydowano, że parlament będzie składał się z dwóch izb o równych uprawnieniach; kantony powinny zachować swoją suwerenność, chyba że chodzi o sprawy narodowe; i, na wzór Stanów Zjednoczonych, siedmiu członków Rady Federalnej nie powinno być wybieranych przez naród, ale przez parlament.

Rządzący radykalni liberałowie zgodzili się, że wszyscy wybrani ministrowie muszą ustąpić pod koniec swojej trzyletniej kadencji i kandydować do Izby Reprezentantów, jeśli chcą zostać ponownie wybrani do rządu.

Mimo że nie było to zapisane w konstytucji, ten dwupoziomowy system przetrwał do lat 90. XIX wieku, kiedy został ostatecznie zniesiony, ponieważ nie był zgodny z podziałem władz.

Przyjęcie nowej konstytucji okazało się trudne, ponieważ Szwajcarzy głosowali nie na szczeblu narodowym, lecz kantonalnym. Ostatecznie za nową konstytucją głosowało 15 ½ kantonów, a 6 i pół odrzuciło ją, co wystarczyło, aby Sejm Federalny ją uchwalił.

Kantony, które głosowały przeciwko konstytucji, musiały zdecydować, czy chcą zaakceptować ogólne orzeczenie, co było ich demokratycznym prawem, czy nie. Ale w końcu wszyscy zostali zmuszeni do jej przyjęcia. Był to punkt zwrotny dla współczesnej polityki szwajcarskiej.

Kilka ograniczeń

Szwajcarska demokracja była daleka od ideału. Kobietom nie wolno było głosować, a społeczeństwo zdominowane przez mężczyzn, wzmocnione wojną domową, nawet nie myślało o zapewnieniu kobietom prawa wyborczego. Głosowanie ogólnokrajowe wprowadzono dopiero w 1874 r.; nie było stałego sądu federalnego; prawo karne podlegało jurysdykcji Rady Federalnej.

Konstytucja szwajcarska stwierdziła, że ​​Szwajcaria jest państwem chrześcijańskim, co było poważnym błędem, gdyż wkrótce doprowadziło do kryzysu konstytucyjnego. Nie obejmowała ludności żydowskiej.

Francja, USA i Holandia zagroziły nałożeniem sankcji gospodarczych na Szwajcarię, jeśli nie-szwajcarscy Żydzi nie otrzymają takich samych praw jak szwajcarscy chrześcijanie. Wymagało to zmiany konstytucji, której nie przewidziano. I tak w 1866 r. przeprowadzono pierwszą małą reformę konstytucyjną, w której przeprowadzono referenda dotyczące dziewięciu poszczególnych artykułów. Członkowie gminy żydowskiej ostatecznie uzyskali wolność zamieszkania, ale wolność praktykowania religii uzyskali dopiero w 1874 roku.

Ueli Ochsenbein – zapomniany ojciec założyciel

Ueli Ochsenbein, dowódca wojskowy i szef radykałów z Berna, był postacią tragiczną podczas formowania się młodego państwa federalnego. Po odbyciu dwóch kadencji ministra, faktyczny ojciec założyciel konstytucji z 1848 r. został usunięty z urzędu. Rządzący radykałowie odwrócili się od niego plecami, ponieważ wspierał radykałów, liberałów i konserwatystów w tworzeniu partii politycznej w kantonie Berno.

Po zwolnieniu ze stanowiska dowódcy wojskowego Ochsenbein wstąpił do armii francuskiej, gdzie awansował do stopnia generała. Wstąpienie do obcej armii byłoby w dzisiejszych czasach nie do pomyślenia, jednak w Szwajcarii było to zakazane dopiero w 1874 roku.

Ochsenbein, który pogrążył się w zapomnieniu w historii Szwajcarii, został niedawno zrehabilitowany dzięki obszernej biografii. Ma odzyskać swoje miejsce w historii podczas oficjalnych obchodów 175. rocznicy uchwalenia konstytucji federalnej w 2023 roku. 

Źródło: https://www.swissinfo.ch/eng/the-swiss-constitution—a-mix-of-democracy-and-federalism/47658204
Link do całej serii: https://www.swissinfo.ch/eng/the-swiss-constitution—a-mix-of-democracy-and-federalism/47658204#serie-items